We zoomen in op astma bij volwassenen en kinderen.
In Nederland leven er zo’n 565.000 volwassenen en 103.000 kinderen met astma, een chronische longaandoening waarbij de longen continu ontstoken zijn. In België zijn er naar schatting een half miljoen mensen met astma. In deze blog geven wij antwoord op de vraag: wat is astma? We gaan in op de oorzaken, symptomen en verschillende vormen van de ziekte bij volwassenen én kinderen. Ook leggen we uit wat een ‘astma aanval’ is.
Bij astma zijn de bronchiën in de longen chronisch ontstoken. Dit betekent dat ze altijd geïrriteerd zijn – de ontstekingen gaan nooit weg. De bronchiën hebben een belangrijke functie: via de bronchiën stroomt lucht in en uit de longen. Door de ontstekingen zwellen de slijmvliezen op en kan er minder lucht vervoerd worden. Dit heeft een grote impact op uw ademhaling. Tijdens een astma aanval nemen de klachten plotseling in hevigheid toe. De ene persoon heeft elke dag klachten, de andere periodiek. De ziekte gaat dus niet over, maar de symptomen zijn wel goed te behandelen met medicatie. Ook bestaan er effectieve hulpmiddelen zoals ademhalingstrainers om de ademhaling te verbeteren.
Er wordt een onderscheid gemaakt tussen verschillende soorten astma. We zetten de verschillen op een rijtje:
- Allergische astma
Benauwdheid veroorzaakt door prikkels waar de patiënt allergisch voor is.
- Niet-allergische astma
De benauwdheid wordt veroorzaakt door prikkels zonder dat de patiënt allergisch is. Denk aan uitlaatgassen, parfum, rook, mist, koud weer en een hoge luchtvochtigheid (buiten of in huis).
- Inspanningsastma
Astma door stress of inspanning.
- Ernstige astma
De symptomen zijn moeilijk onder controle te krijgen en lastig met medicijnen te bestrijden.
- Beroepsastma
Komt voor bij mensen die tijdens de uitvoering van hun beroep te maken krijgen met prikkels die benauwdheid veroorzaken: broodbakkers, schilders, kappers, schoonmakers en drukkers.
Video van het Longfonds: Astma - wat gebeurt er in je longen?
Om een volledig antwoord te geven op de vraag ‘wat is astma?’ is het belangrijk om de oorzaken van de ziekte te begrijpen. De precieze oorzaak van astma is niet altijd duidelijk. Waarschijnlijk is het een combinatie van erfelijke factoren en de omgeving waarin iemand opgroeit:
- Erfelijkheid
Hebben 1 of beide ouders de ziekte? Dan is er 25% kans dat het kind het ook krijgt. Astma komt vaak bij meerdere mensen in een familie voor.
- Te vroeg geboren kinderen
- Roken tijdens zwangerschap
Wanneer een zwangere vrouw vóór, tijdens of na de zwangerschap rookt, heeft de baby een verhoogde kans op het ontwikkelen van astma.
- Laag gewicht en/of infecties bij een baby
- Werk gerelateerde oorzaken
Tijdens het werk ontstaan door langdurige blootstelling aan bijvoorbeeld verf of andere stoffen.
“Astma is een veel voorkomende ziekte bij kinderen en ontstaat vaak op kinderleeftijd. De diagnose is echter niet altijd gemakkelijk te stellen bij kinderen tot 6 jaar.”
De ernst, duur, frequentie en het soort klachten verschillen van persoon tot persoon. 7 op de 10 astmapatiënten ervaren ’s nachts en ’s ochtends meer klachten dan ’s avonds. In het algemeen komen onderstaande symptomen van astma het meest voor:
- Benauwdheid, kortademigheid en hijgen
- Piepende ademhaling
De luchtpijp en bronchiën vernauwen zich, waardoor de omliggende spiertjes verkrampen. Dit veroorzaakt een piepgeluid bij het ademhalen.
- Hoesten
- De neus en keel zitten overdag vaak ‘dicht’
- Weinig tot geen energie en snel vermoeid
Ademhalen kost meer moeite en u bent snel buiten adem. Dagelijkse bezigheden zoals douchen en aankleden kosten vaak al veel energie.
Veel voorkomende symptomen van allergische astma zijn:
- Niesbuien
- Jeukende ogen
- Gezwollen oogleden
- Droge hoest
- Verstopte neus
Naast de hierboven genoemde fysieke klachten kunt u ook last krijgen van de mentale gevolgen van de ziekte. Denk hierbij aan negatieve gevoelens zoals schaamte, eenzaamheid en depressie. Op bezoek gaan bij familie of vrienden kan lastig zijn vanwege de kans op allergische reacties. Een astmapatiënt zal afspraken met anderen soms af moeten zeggen. Dit kan weer leiden tot onbegrip vanuit de omgeving.
Astma komt vaak niet ‘alleen’. 7 op de 10 astma patiënten ontwikkelt ook een allergie, bijvoorbeeld hooikoorts. Neusklachten zijn een veel voorkomend verschijnsel. Uit onderzoek van het UMCG (Universitair Medisch Centrum Groningen) blijkt dat er een gemeenschappelijke aanleg is voor astma, hooikoorts en eczeem. Dit is een verklaring voor het feit dat mensen vaak last hebben van alle drie de ziektes.
De chronische ontstekingen in de bronchiën maken u extra gevoelig voor prikkels. Deze prikkels hebben een allergische of niet allergische oorzaak. Pollen, geuren (parfum/deodorant), huisstofmijt, huisdieren en bepaalde voeding zijn belangrijke voorbeelden van allergische prikkels. Bij niet-allergische prikkels moet u denken aan rook, mist en stress. De seizoenen en weersomstandigheden hebben ook een invloed op astma. Mist, vrieskou en een hoge luchtvochtigheid zijn bekende triggers van astmaklachten.
“Naast fysieke klachten kan een patiënt ook last krijgen van de mentale gevolgen van de ziekte: schaamte, eenzaamheid en depressie.”
Mensen met astma krijgen te maken met astma aanvallen, veroorzaakt door prikkels en inspanning. U krijgt plotseling last van benauwdheid, hoesten en/of een piepende ademhaling. De slijmvliezen in de neus, keel en longen zwellen namelijk op. Tegelijkertijd verkrampen de spiertjes om de luchtwegen. De longen raken overvol met lucht en het ademen wordt lastiger: u kunt tot wel 80% minder lucht in- en uitademen. De ene persoon heeft elke dag een astma aanval, de andere zelden. Het is van groot belang om altijd medicatie te gebruiken, ook als u een tijdje geen last heeft van klachten. Vermijd daarnaast de prikkels die een negatieve impact hebben op uw ziekte.
Astma komt veel voor bij kinderen en ontstaat ook vaak op kinderleeftijd. De diagnose is echter niet altijd gemakkelijk te stellen bij kinderen tot 6 jaar. Vaak stelt de arts op basis van symptomen – die langere tijd aanwezig moeten zijn – een diagnose. Vanaf de leeftijd van 6 jaar kan er een betrouwbare diagnose gesteld worden door middel van een longfunctieonderzoek met spirometrie. Er wordt momenteel onderzoek gedaan naar astma vaststellen bij jonge kinderen. Een ademtest kan in de toekomst zeker een mogelijke oplossing zijn: de eerste bevindingen zijn hoopvol.
Symptomen bij baby’s:
- Piepende of rochelende ademhaling
- Benauwdheid
Symptomen bij peuters en kleuters:
- Hoesten met slijm (vooral ’s nachts)
- Piepende ademhaling tijdens astma aanvallen
- Meer moeite met lichamelijke inspanning
- Allergieën
- Vermoeidheid en slaapproblemen
Net als COPD is astma een ademhalingsziekte, maar er zijn ook duidelijke verschillen. Zo begint astma vaak (maar niet altijd) vanaf de kinderleeftijd, COPD meestal na het 45e levensjaar. COPD wordt vaak door roken veroorzaakt, terwijl bij astma erfelijkheid (aanleg) een belangrijke rol speelt. Bij COPD is er altijd een zuurstoftekort en voelt u zich elke dag benauwd, bij astma is de luchtvernauwing en kortademigheid alleen aanwezig tijdens een astma aanval. Het is goed mogelijk dat iemand in zijn leven met beide aandoeningen te maken krijgt: onbehandelde astma kan namelijk een oorzaak zijn van COPD, zeker als diegene veel gerookt heeft.
Heeft u antwoord op de vraag ‘wat is astma?’ gekregen en vermoedt u astma bij u of uw kind? Dan raden wij u aan om contact op te nemen met uw huisarts. Vervolgens zult u een longfunctietest ondergaan in de huisartspraktijk, in het ziekenhuis of in een laboratorium. Zoals gezegd is het vaststellen van de ziekte bij jonge kinderen (onder de 6 jaar) lastiger, maar des te belangrijker. Door u te laten testen kan de arts bekijken hoe goed uw longen werken. Op de website van het Longfonds staat een handige vragenlijst die u mee kunt nemen naar uw arts. Deze is vooral handig als de diagnose al gesteld is en u aan uw behandeling begonnen bent.
